Τι είναι η Εσπεράντο;

Η Εσπεράντο είναι μια τρίτου επιπέδου διεθνής τεχνητή γλώσσα που έχει δημιουργηθεί με σκοπό να επιτρέψει την εύκολη επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων που μιλούν διαφορετικές μητρικές γλώσσες. Το όνομα "Εσπεράντο" προέρχεται από το ψευδώνυμο του δημιουργού της: Λουδοβίκος Λάζαρος Ζάμενχοφ, γνωστός και ως Δρ. Εσπεράντο.

Η Εσπεράντο επινοήθηκε στα τέλη του 19ού αιώνα και στόχος της ήταν να γίνει μια ευέλικτη, εύκολη στην εκμάθηση γλώσσα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή την πολιτιστική καταγωγή του ομιλητή. Ο Ζάμενχοφ σχεδίασε την Εσπεράντο λαμβάνοντας υπόψη γραμματική, λεξιλογικά και φωνολογικά στοιχεία από διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες, με σκοπό να δημιουργήσει μια γλώσσα που θα ήταν εύκολη στην εκμάθηση, κατανόηση και χρήση.

Σε αντίθεση με τις εθνικές γλώσσες που πρώτα μιλήθηκαν και μετά γράφτηκαν, η Εσπεράντο είναι η γλώσσα που πρώτα γράφτηκε και μετά μιλήθηκε.

Μια από τις βασικές αρχές της Εσπεράντο είναι η λογική και συνεπής "μαθηματική" δομή της. Η γραμματική της βασίζεται σε 16 απλούς κανόνες, χωρίς εξαιρέσεις, και επειδή το περισσότερο λεξιλόγιο της προέρχεται από γνωστές ευρωπαϊκές γλώσσες, καθίσταται εύκολη η κατανόηση και η εκμάθηση της. Επιπλέον, η φωνολογία της Εσπεράντο είναι τόσο απλή που ότι γράφεται διαβάζεται και ότι ακούγεται γράφεται.

Μέσα στα πάνω από εκατό χρόνια που πέρασαν από την δημιουργία της, έχει αποκτήσει τη δική της λογοτεχνία, ποίηση και στιχουργική. Είναι τεράστιος, άνω των 40 χιλιάδων, ο αριθμός των εκδόσεων που έχουν εκδοθεί στη γλώσσα αυτή, τόσο μεταφράσεις βιβλίων από εθνικές γλώσσες, όσο και πρωτότυπη λογοτεχνία και ποίηση που γράφηκε απ ευθείας στην Εσπεράντο. Ολα τα μεγάλα βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας έχουν μεταφραστεί. Μερικά παραδείγματα: η Βίβλος, το Κοράνι, αρχαίες τραγωδίες, η Θεία Κωμωδία, ο Σέξπιρ

Επιπλέον, η Εσπεράντο διδάσκεται προεραιτικά σε κάποια πανεπιστήμια και σχολεία ανά τον κόσμο, ενώ υπάρχουν μέθοδοι αυτοδιδασκαλίας (στα Ελληνικά υπάρχει αυτή του μεγάλου Ελληνα εσπεραντιστή Σπύρου Σαραφιάν). Επίσης στην εκμάθηση της μπορούν να συμβάλλουν πολύ και διαδικτυακές πλατφόρμες όπως το Duolingo, το Lernu! κλπ.

Η περιοχή της Ελλάδας έχει μια πρωτιά στο θέμα της εκπαίδευσης της γλώσσας. Μια από τις πρώτες εσπεραντικές ενώσεις παγκοσμίως ήταν ο Σαμιακός Εσπεραντικός Σύλλογος, που ιδρύθηκε το 1906 από το μεγάλο Έλληνα εσπεραντιστή Ανακρέοντα Σταματιάδη στη Σάμο, την εποχή της διοικητικής αυτοδυναμίας, πριν την ένωση της με την Ελλάδα. Το κρατίδιο της Σάμου με απόφαση του τότε ηγεμόνα όρισε την υποχρεωτική εκπαίδευση της Εσπεράντο στα σχολεία του νησιού. Επίσης, μετά την δημιουργία του Ελληνικού Εσπεραντικού Συνδέσμου (1926 από τον Ανακρέοντα Σταματιάδη) έχουν εκδοθεί τουλάχιστον 3 υπουργικές αποφάσεις Υπουργών Παιδείας της Ελλάδας, που έδιναν τη δυνατότητα στους Διευθυντές Μέσης Εκπαίδευσης να εντάσσουν στο πρόγραμμα μαθημάτων του σχολείου τους την προαιρετική διδασκαλία της Εσπεράντο.

Το εκπληκτικό με την Εσπεράντο είναι πως αμέσως μόλις αρχίσεις να την μαθαίνεις, μπορείς και να την μιλήσεις τόσο σε τοπικό επίπεδο (μέσα από τις τοπικές λέσχες), όσο και σε διεθνές επίπεδο, μέσα από τη μεγάλη κινητικότητα της διεθνούς εσπεραντικής κοινότητας στο διαδίκτυο (Eventa Servo). Σε αντίθεση με τις εθνικές γλώσσες, που για να τις μιλήσεις ίσως πρέπει να πας ταξίδι εκεί που ομιλείται η γλώσσα, η Εσπεράντο δεν χρειάζεται κάτι τέτοιο, μπορείς να μιλήσεις αμέσως διαδικτυακά. Και, όπου κι αν πας, σε όποια γωνιά της γης βρεθείς, σίγουρα θα ξετρυπώσεις εσπεραντιστές που είναι πρόθυμοι να μιλήσουν μαζί σου, να σε ξεναγήσουν, ακόμα και να σε φιλοξενήσουν δωρεάν, ή με ελάχιστο αντίτιμο (Pasporta Servo). Υπάρχει ένα παλιό γνωμικό που λέει:

Αν θες να γίνεις πλούσιος, μάθε αγγλικά. Αν θές να κάνεις φίλους, μάθε Εσπεράντο!

Αξίζει να αναφερθεί ότι η Εσπεράντο είναι συνδεδεμένη με κοινωνικά και εργατικά κινήματα (SAT), ενώ από τη φύση της σέβεται την διαφορετικότητα, την πολυπολιτισμικότητα, την ανοχή, και μάχεται για την παγκόσμια ενότητα. Ο μέσος εσπεραντιστής σε κάποιο βαθμό αισθάνεται περισσότερο πολίτης της Γής και λιγότερο πολίτης του εθνικού κράτους που τον φιλοξενεί. Λόγω των παραπάνω, η Εσπεράντο και οι εσπεραντιστές έχουν υποστεί διωγμούς από απολυταρχικά καθεστώτα, όπως η Ναζιστική Γερμανία και η Σταλινική Σοβιετική Ενωση.

Η Εσπεράντο δεν διεκδικεί να γίνει μια εθνική γλώσσα, ούτε να αντικαταστήσει καμια από αυτές. Απεναντίας η Εσπεράντο μάχεται για τη διατήρηση των διαλέκτων και των εθνικών γλωσσών και είναι με σαφήνεια ταγμένη εναντίον του γλωσσικού ιμπεριαλισμού, δηλαδή της κυριαρχίας άλλων εθνικών γλωσσών σε άλλα κράτη. Γιατί αυτή η επικράτηση δεν είναι ουδέτερη, ούτε ανώδυνη για το κράτος που υποτάσσεται γλωσσικά σε ένα άλλο. Δεν υπάρχει κράτος ή εθνική οντότητα που να χρησιμοποιεί την Εσπεράντο σε εθνικό επίπεδο. Η Εσπεράντο σχεδιάστηκε και διεκδικεί να γίνει γλώσσα τρίτου επιπέδου:

• Πρώτο επίπεδο είναι η τοπική διάλεκτος, η γλώσσα δηλαδή που μιλιέται σε πολύ τοπικές συνθήκες. Συνήθως είναι κατανοητή μόνο στον τόπο που μιλιέται, και συχνά δημιουργεί προβλήματα κατανόησης ακόμα και σε εθνικό επίπεδο. Η γραμματική της, αν υπάρχει, είναι συνήθως πολύπλοκη και με πολλές εξαιρέσεις. Η εκμάθηση της είναι "εκ γεννετής", και δεν διδάσκεται εύκολα αν ξεκινήσει κανείς σε μεγάλη ηλικία. Μπορεί και να είναι μόνο προφορική.

• Δεύτερο επίπεδο είναι η εθνική γλώσσα, η γλώσσα που μιλάει ένα κράτος / έθνος και που είναι επηρεασμένη και φορτισμένη από την εθνική κουλτούρα. Η γλώσσα που διδάσκεται στα σχολεία. Οι περισσότερες εθνικές γλώσσες είναι πολύπλοκες, με ιδιαίτερα μπερδεμένες γραμματικές και μεγάλο αριθμό εξαιρέσεων. Η εκμάθηση της εθνικής γλώσσας είναι χρονοβόρα, συνήθως πάνω από 6 χρόνια για το ίδιο το κράτος / έθνος που την χρησιμοποιεί. Η εκμάθηση της από αλλοεθνείς είναι πολύ πιο χρονοβόρα και πολλές φορές αδύνατη, επειδή λεπτές αποχρώσεις της γλώσσας δεν είναι κατανοητές από αυτούς. Αυτό το γεγονός μπορεί να δημιουργήσει ασυμφωνίες και παρανοήσεις, πολλές φορές εκ του πονηρού. Υπάρχουν πάμπολλα ιστορικά παραδείγματα διενέξεων που έγιναν σε διεθνικό επίπεδο λόγω πλημελούς (ή δήθεν) κατανόησης της εθνικής γλώσσας από αλλοεθνείς. Υπήρξαν διακρατικές συμφωνίες που γράφτηκαν σε 2 και παραπάνω γλώσσες, και η κάθε γλώσσα έλεγε τα δικά της. Όπως για παράδειγμα η συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, που εμάς τους Έλληνες μας επηρέασε ιδιαίτερα. Από την άλλη, οι διεθνείς οργανισμοί (ΟΗΕ, ΕΕ, ΔΝΤ κλπ) δαπανούν τεράστια κεφάλαια (των φορολογουμένων) για να έχουν πολυδάπανα μεταφραστικά δίκτυα, τα οποία αγωνιούν να βρουν τον τρόπο να μεταφράσουν τις λεπτές διαφορές των διπλωματικών εννοιών.

• Τρίτο επίπεδο είναι η διεθνής γλώσσα, η γλώσσα που δεν ανήκει σε κανένα, ενώ ταυτόχρονα ανήκει σε όλους. Η γλώσσα αυτή πρέπει να είναι ουδέτερη πολιτικά, κοινωνικά και θρησκευτικά, εύκολη στην εκμάθηση, χωρίς πολύπλοκη γραμματική και χωρίς εξαιρέσεις. Πρέπει να είναι σαφής, σύντομη και περιεκτική. Δεν πρέπει να είναι επηρεασμένη από τοπικές, εθνικές, ρατσιστικές, θρησκευτικές ή άλλες ιδιαιτερότητες προτιμήσεων και φορτίσεις. Η εκμάθηση της να απαιτεί από το μέσο άνθρωπο να διαθέσει πολύ λιγότερη προσπάθεια σε σχέση με το να μάθει μια εθνική γλώσσα. Οταν αλλοεθνείς συνομιλούν με αυτή τη γλώσσα, να μήν υπάρχει αβεβαιότητα στις εκφράσεις και τη διατύπωση. Να μην απαιτείται η μεσολάβηση μεταφραστών για τις διεθνείς συνομιλίες. Η γλώσσα αυτή είναι η Εσπεράντο.

Μια από τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Εσπεράντο είναι η πλατιά αποδοχή και η χρήση της από το ευρύ κοινό. Παρόλο που η Εσπεράντο έχει μια πολυπληθή κοινότητα οπαδών και ομιλητών παγκοσμίως, και είναι ήδη αναγνωρισμένη ως διεθνής γλώσσα από την UNESCO (1954 και 1985), δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει ευρεία αναγνώριση ως επίσημη γλώσσα διεθνούς επικοινωνίας. Παρ' όλα αυτά, η Εσπεράντο συνεχίζει να μάχεται, να εξελίσσεται και να χρησιμοποιείται από ανθρώπους που επιθυμούν να ξεπεράσουν τα φραγμά της γλωσσικής διαφοράς και να επικοινωνήσουν σε μια κοινή βάση.

Συνοψίζοντας, η Εσπεράντο είναι μια διεθνής γλώσσα που έχει δημιουργηθεί με σκοπό τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων που μιλούν διαφορετικές γλώσσες. Παρόλο που δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει ευρεία αναγνώριση, συνεχίζει να εξελίσσεται και να χρησιμοποιείται από μια πιστή κοινότητα ομιλητών παγκοσμίως. Η Εσπεράντο αντιπροσωπεύει την ιδέα της ενότητας μέσω της γλώσσας και της πολυπολιτισμικής ανοχής και επικοινωνίας.

Αν θέλεις να ενημερωθείς περισσότερο για την Εσπεραντική Ομάδα Θεσσαλονίκης, μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μας κάνοντας κλικ εδώ.

Διαβάστε ακόμα:

Πέντε Βασικά Μαθήματα Εσπεράντο

Γιατί να μάθει κανείς Εσπεράντο;

Η Εσπεράντο δεν ανήκει σε κανένα!

Η ομορφιά της Εσπεράντο.

Αριθμός εσπεραντιστών ανά χώρα