Επιρρήματα

Τα επιρρήματα (adverboj) είναι λέξεις που μπορεί να εκφράζουν τρόπο, τόπο, χρόνο, ποσότητα κ.ά.

Κάποια από αυτά παράγονται από ρίζες με την προσθήκη της κατάλληλης κατάληξης (-e), ενώ άλλα είναι μέλος μιας κλειστής ομάδας λεξιδίων χωρίς καθορισμένη κατάληξη. Με αυτή την έννοια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

Επιρρήματα από ρίζες

Τα επιρρήματα αυτά σχηματίζονται από ρίζες με την κατάληξη -e.
Παραδείγματα:

bone = καλά
bele = όμορφα
sufiĉe = αρκετά
rapide = γρήγορα
silente = σιωπηλά
dekstre = δεξιά
amike = φιλικά
urbe = στην πόλη
hejme = στο σπίτι
aŭte = με το αυτοκίνητο
trajne= με το τρένο
bicikle = με το ποδήλατο
aviadile = με το αεροπλάνο
matene = το πρωί
tagmeze = το μεσημέρι
vespere = το βράδυ
nokte = τη νύκτα
kune = μαζί

Επιρρηματικές λέξεις

Τα αυτοφυή επιρρήματα είναι μια κλειστή ομάδα λέξεων που δεν ακολουθούν τον κανόνα των καταλήξεων. Πρόκειται γιά:

Απλές Λέξεις Πίνακα
Λεξίδια για συγκρίσεις
Λεξίδιο για άρνηση
Χρονικές λέξεις
Ποσοτικές, λογικές λέξεις
Λέξεις επιβεβαίωσης και έμφασης

Απλές λέξεις Πίνακα

kie, πού, όπου
tie, εκεί
iel, κάπου
neniel, πουθενά
kiam, όταν
tiam, τότε
ĉiam, πάντοτε
kial, γιατί
tial, επειδή
kiom, πόσο
tiom, τόσο πολύ

Βαθμοί Σύγκρισης

pli, πιό
plej, ο πιό

Άρνηση

Χρονικές

nun, τώρα
jam, ήδη
baldaŭ, σύντομα
hodiaŭ, σήμερα
hieraŭ, χθες
morgaŭ, αύριο
tuj, αμέσως
ĵus, μόλις τώρα
plu, περισσότερο

Ποσοτικές / Λογικές

ajn, οποιαδήποτε
ankaŭ, επίσης
nur, μόνο
almenaŭ, τουλάχιστον
apenaŭ, μόλις
preskaŭ, σχεδόν
ju .. des, όσο .. τόσο
tamen, ωστόσο
do, έτσι
nu, λοιπόν

Επιβεβαίωσης / έμφασης

eĉ, ακόμα και
ja, βεβαίως
jes, ναι
jen, ορίστε
mem, ο ίδιος
kvazaŭ, σαν να

Ο ρόλος των επιρρημάτων

Τα επιρρήματα μπορούν να προσδιορίζουν τον τρόπο που λειτουργούν τα ρήματα.

Μπορούν όμως να γίνουν επίθετα των επιθέτων ή ολόκληρων προτάσεων:

Προσδιορισμός ρήματος

Ili manĝas rapide. Αυτοί-ες-α τρώνε γρήγορα → rapide δείχνει τον τρόπο που τρώνε.
Urbe troviĝas multaj restoracioj. Στα αστικά κέντρα βρίσκονται πολλά εστιατόρια → urbe δείχνει τον τόπο.
Li parolas klare. = Μιλάει καθαρά → kalre δείχνει τον τρόπο που μιλάει.

Σχόλιο για όλη την πρόταση

Kompreneble mi iros. Φυσικά (και) θα πάω.→ kompreneble = φυσικά, όχι ως τρόπος, αλλά ως αξιολόγηση της πράξης.

Περιγραφή επιθέτου, άλλου επιρρήματος ή λέξης

sufiĉe granda, αρκετά μεγάλος
terure multe, τρομερά πολύ
treege baldaŭ, πάρα πολύ σύντομα

Κατηγορηματική περιγραφή ρήματος ή υποπρότασης

Estas amuze labori. Είναι διασκεδαστικό να δουλεύεις
Multe maĉi estas necese por bona digesto. Η πολύ μάσηση είναι απαραίτητη για την καλή πέψη.
Tio estas tre grava. = Αυτό είναι πολύ σημαντικό.