Επιρρήματα

Τα επιρρήματα (adverboj) είναι λέξεις που μπορεί να εκφράζουν τρόπο, τόπο, χρόνο, ποσότητα κ.ά.

Κάποια από αυτά παράγονται από ρίζες με την προσθήκη της κατάλληλης κατάληξης (-e), ενώ άλλα είναι μέλος μιας κλειστής ομάδας λεξιδίων χωρίς καθορισμένη κατάληξη. Με αυτή την έννοια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

Επιρρήματα από ρίζες

Τα επιρρήματα αυτά σχηματίζονται από ρίζες με την κατάληξη -e.
Παραδείγματα:

• bone = καλά

• bele = όμορφα

• sufiĉe = αρκετά

• rapide = γρήγορα

• silente = σιωπηλά

• dekstre = δεξιά

• amike = φιλικά

• urbe = στην πόλη

• hejme = στο σπίτι

• aŭte = με το αυτοκίνητο

• trajne= με το τρένο

• bicikle = με το ποδήλατο

• aviadile = με το αεροπλάνο

• matene = το πρωί

• tagmeze = το μεσημέρι

• vespere = το βράδυ

• nokte = τη νύκτα

• kune = μαζί

Επιρρηματικές λέξεις

Τα αυτοφυή επιρρήματα είναι μια κλειστή ομάδα λέξεων που δεν ακολουθούν τον κανόνα των καταλήξεων.

Παραδείγματα:

• Απλές λέξεις Πίνακα, πχ:

  • kie, πού, όπου

  • tie, εκεί

  • iel, κάπου

  • neniel, πουθενά

  • kiam, όταν

  • tiam, τότε

  • ĉiam, πάντοτε

  • kial, γιατί

  • tial, επειδή

  • kiom, πόσο

  • tiom, τόσο πολύ

• Βαθμοί Σύγκρισης:

  • pli, πιό

  • plej, ο πιό

• Άρνηση: ne

• Χρονικά:

  • nun, τώρα

  • jam, ήδη

  • baldaŭ, σύντομα

  • hodiaŭ, σήμερα

  • hieraŭ, χθες

  • morgaŭ, αύριο

  • tuj, αμέσως

  • ĵus, μόλις τώρα

  • plu, περισσότερο

• Ποσοτικά/Λογικά:

  • ajn, οποιαδήποτε

  • ankaŭ, επίσης

  • nur, μόνο

  • almenaŭ, τουλάχιστον

  • apenaŭ, μόλις

  • preskaŭ, σχεδόν

  • ju .. des, όσο .. τόσο

  • tamen, ωστόσο

  • do, έτσι

  • nu, λοιπόν

• Επιβεβαίωση/έμφαση:

  • eĉ, ακόμα και

  • ja, βεβαίως

  • jes, ναι

  • jen, ορίστε

  • mem, ο ίδιος

  • kvazaŭ, σαν να

Ο ρόλος των επιρρημάτων

Τα επιρρήματα μπορούν να προσδιορίζουν τον τρόπο που λειτουργούν τα ρήματα.

Μπορούν όμως να γίνουν επίθετα των επιθέτων ή ολόκληρων προτάσεων:

1. Προσδιορισμός ρήματος

• Ili manĝas rapide. Αυτοί-ες-α τρώνε γρήγορα → rapide δείχνει τον τρόπο που τρώνε.

• Urbe troviĝas multaj restoracioj. Στα αστικά κέντρα βρίσκονται πολλά εστιατόρια → urbe δείχνει τον τόπο.

• Li parolas klare. = Μιλάει καθαρά → kalre δείχνει τον τρόπο που μιλάει.

2. Σχόλιο για όλη την πρόταση

• Kompreneble mi iros. Φυσικά (και) θα πάω. → kompreneble = φυσικά, όχι ως τρόπος, αλλά ως αξιολόγηση της πράξης.

3. Περιγραφή επιθέτου, άλλου επιρρήματος ή λέξης

• sufiĉe granda, αρκετά μεγάλος

• terure multe, τρομερά πολύ

• treege baldaŭ, πάρα πολύ σύντομα

4. Κατηγορηματική περιγραφή ρήματος ή υποπρότασης

• Estas amuze labori. Είναι διασκεδαστικό να δουλεύεις

• Multe maĉi estas necese por bona digesto. Η πολύ μάσηση είναι απαραίτητη για την καλή πέψη.

• Tio estas tre grava. = Αυτό είναι πολύ σημαντικό.

5. Επιρρήματα ως ουσιαστικά

Κάποια επιρρήματα, κυρίως ποσοτικά, λειτουργούν σαν ουσιαστικά:

• multe da stranguloj (= πολύς κόσμος, πολλοί παράξενοι)

Επιρρήματα και Αιτιατική

Τα τοπικά επιρρήματα δέχονται -n για να δείξουν κατεύθυνση:

• urben = προς την πόλη

• hejmen = προς το σπίτι

• Mi iras dekstren. = Πηγαίνω προς τα δεξιά.

Δεν παίρνουν ποτέ κατάληξη -j.

Δες και εδώ:

Η Γραμματική της Εσπεράντο.

Πίνακας Περιεχομένων Γραμματικής

Τι είναι η Εσπεράντο;

Γιατί να μάθει κανείς Εσπεράντο;