Πλάγιος λόγος

Πλάγιος Λόγος

Ο πλάγιος λόγος (nerekta parolo) είναι μια δευτερεύουσα πρόταση που αναδιηγείται κάτι που κάποιος είπε, σκέφτηκε, ρώτησε, αποφάσισε, παρατήρησε, κ.λπ. Συχνά χρειάζεται να αλλάξουμε τη μορφή του αρχικού λόγου. Ο πλάγιος λόγος διαφέρει από τον άμεσο λόγο, δηλαδή από αυτούσια παράθεση λόγου, που δεν είναι δευτερεύουσα πρόταση και δεν εισάγεται με υποτακτικό σύνδεσμο. Ο άμεσος λόγος μπαίνει συχνά σε εισαγωγικά και ακολουθεί άνω και κάτω τελεία.

Παραδείγματα:

Άμεσος λόγος:
Petro diris: "Mi volas doni ion al vi." Ο Πέτρος είπε: "Θέλω να σου δώσω κάτι."

Πλάγιος λόγος:
Petro diris, ke li volas doni ion al mi. Ο Πέτρος είπε ότι θέλει να μου δώσει κάτι.

Άμεσος λόγος:
Karlo demandis: "Ĉu vi volas iri kun mi?" Ο Κάρολος ρώτησε: "Θες να έρθεις μαζί μου;"

Πλάγιος λόγος:
Karlo demandis, ĉu mi volas iri kun li. Ο Κάρολος ρώτησε αν θέλω να πάω μαζί του.

Μορφές του πλάγιου λόγου

Ο πλάγιος λόγος συνήθως είναι:

• είτε πρόταση με ke (= ότι),

• είτε ερωτηματική πρόταση με ĉu (= αν, μήπως).

Αυτές οι δευτερεύουσες προτάσεις λειτουργούν ως αντικείμενα σε ρήματα όπως:

• diri (λέω),

• krii (φωνάζω),

• pensi (σκέφτομαι),

• scii (ξέρω),

• decidi (αποφασίζω),

• skribi (γράφω),

• kompreni (καταλαβαίνω),

• rimarki (παρατηρώ),

• vidi (βλέπω),

• demandi (ρωτώ),

• voli (θέλω),

• aŭdi (ακούω) κ.ά.

• Li diris, ke li estas feliĉa. → Είπε ότι είναι ευτυχισμένος.

• Ŝi pensis, ke ŝi estas feliĉa. → Σκέφτηκε ότι είναι ευτυχισμένη.
  

Ο πλάγιος λόγος μπορεί επίσης να εμφανίζεται ως συμπλήρωμα ουσιαστικών, όπως:

• penso (σκέψη),

• decido (απόφαση),

• demando (ερώτηση),

• timo (φόβος) κ.ά.

• Li havis la penson, ke li estas feliĉa. → Είχε τη σκέψη ότι είναι ευτυχισμένος.

• La decido estis, ke Petro estu prezidanto. → Η απόφαση ήταν να είναι ο Πέτρος πρόεδρος.

• Ili faris la demandon, ĉu ili povas partopreni. → Έκαναν την ερώτηση αν μπορούν να συμμετάσχουν.
  

Ο πλάγιος λόγος μπορεί επίσης να εμφανιστεί ως υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις, όπως:

• ŝajni (φαίνεται),

• esti evidente (είναι προφανές),

• esti dube (είναι αμφίβολο),

• esti klare (είναι ξεκάθαρο),

• esti (ne)eble (είναι/δεν είναι δυνατό),

• esti verŝajne (είναι πιθανό) κ.ά.

• Ŝajnis, ke pluvas. → Φαινόταν ότι έβρεχε.

• Estis evidente, ke li ne estas feliĉa. → Ήταν προφανές ότι δεν ήταν ευτυχισμένος.
  

Ρηματικοί Χρόνοι ΠΛ

Σε ορισμένες γλώσσες απαιτείται αλλαγή του χρόνου του ρήματος στον πλάγιο λόγο. Στην Εσπεράντο, όμως, ο χρόνος του ρήματος διατηρείται πάντα όπως ήταν στην αρχική πρόταση.

Παραδείγματα:

• Li diris: "Mi volas manĝi." → Li diris, ke li volas manĝi.
  Ο χρόνος -AS του volas δείχνει το παρόν τη στιγμή της αρχικής δήλωσης. Δεν αλλάζει σε volis.

• Li diris: "Mi tiam loĝis en Ĉinujo." → Li diris, ke li tiam loĝis en Ĉinujo.
  Ο χρόνος -IS του loĝis δηλώνει παρελθόν σε σχέση με τη στιγμή της ομιλίας. Δεν μετατρέπεται σε estis loĝinta.

• Ŝi demandis: "Ĉu vi iros kun mi al kinejo?" → Ŝi demandis, ĉu mi iros kun ŝi al kinejo.
  Ο χρόνος -OS του iros δείχνει μέλλον σε σχέση με τη στιγμή της ερώτησης. Δεν αλλάζει σε estis ironta ή volis iri.

  Αν η αρχική ερώτηση ήταν:
  "Ĉu vi volas iri kun mi?" →
  Η πλάγια μορφή είναι: Ŝi demandis, ĉu mi volas iri kun ŝi.

• Li ne komprenis: "Kial ŝi ne volas partopreni?" → Li ne komprenis, kial ŝi ne volas partopreni.
  Ο χρόνος -AS παραμένει αμετάβλητος, γιατί η πρόταση αναφέρεται στον πλάγιο λόγο τη στιγμή της απορίας.

• Ili ordonis: "Paku tuj vian valizon!" → Ili ordonis, ke mi tuj paku mian valizon.
  Εντολή που γίνεται υποτακτική πρόταση με το ke και ρηματική κατάληξη -U.

Σκέψεις, Φόβοι, Ελπίδες κτλ.

• Ŝi esperis, ke ŝi ilin trovos.
  Η αρχική σκέψη: Mi ilin trovos. (Θα τους βρω.) → Ο χρόνος -OS διατηρείται.

• Ŝi estis plena de timo, ke la infano mortos.
  Αρχική σκέψη: La infano mortos! → Διατηρείται το -OS.

• Li metis la kondiĉon, ke oni ne instruu al ŝi la Kristanan religion.
  Αρχική πρόταση: Ne instruu al ŝi... → μετατροπή σε υποτακτική -U.

• Ŝajnis al ŝi, ke ŝin ĉirkaŭas unu sola densa barilo el traboj.
  Η σκέψη: Min ĉirkaŭas... → ρηματικός χρόνος -AS διατηρείται επειδή αποδίδει την εντύπωση της στιγμής.

Σχετικές δευτερεύουσες προτάσεις

Αυτές δεν αποδίδουν λόγο ή σκέψη, άρα οι χρόνοι τους αναφέρονται στο απόλυτο παρόν (όχι στη στιγμή της δήλωσης):

• Mi ne konis tiun, kiu venis.
  → Και konis και venis δείχνουν χρόνο πριν από το τώρα – πιθανότατα ταυτόχρονο.

• Mi ne konis la personon, kiu estis baldaŭ venonta tra la pordo.
  → Konis και estis δηλώνουν παρελθόν, ενώ venonta αναφέρεται σε μέλλον σε σχέση με εκείνο το παρελθόν.

Χρονικές και Τοπικές Λέξεις ΠΛ

Όταν μια αναφερόμενη πρόταση περιέχει χρονική έκφραση, συνήθως δεν χρειάζεται να αλλάξει στον πλάγιο λόγο. Υπάρχουν όμως κάποιες χρονικές λεξούλες που εξαρτώνται από το απόλυτο παρόν, και πρέπει μερικές φορές να τροποποιηθούν για να αποφευχθεί η σύγχυση. Αυτές είναι οι λέξεις:

• hodiaŭ (σήμερα),

• hieraŭ (χθες),

• antaŭhieraŭ (προχθές),

• morgaŭ (αύριο),

• postmorgaŭ (μεθαύριο).

Παράδειγμα αλλαγής:

• Τη Δευτέρα που πέρασε εκείνος είπε:
  "Mi ne laboros hodiaŭ!"
  → Pasintan lundon li diris, ke li ne laboros tiun tagon.
  Αν διατηρούσαμε το hodiaŭ, θα σήμαινε τη μέρα της δήλωσης και όχι τη Δευτέρα.

• Αύριο πιθανόν να πει:
  "Mi estis malsana hieraŭ!"
  → Morgaŭ li verŝajne diros, ke li estis malsana hodiaŭ.
  Χρησιμοποιούμε hodiaŭ, γιατί hieraŭ θα σήμαινε «τη μέρα πριν την αυριανή».

• Πριν από μία εβδομάδα με ρώτησε:
  "Ĉu vi venos al mi morgaŭ?"
  → Antaŭ unu semajno li demandis, ĉu mi venos al li la postan tagon.

Σε παραμύθια ή λογοτεχνικά κείμενα, μερικές φορές κρατιούνται λέξεις όπως hodiaŭ, morgaŭ κ.λπ. χωρίς αλλαγή, εφόσον δεν υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης:

• Li renkontis konaton, junan poeton, kiu rakontis al li, ke morgaŭ li komencos sian someran vojaĝon.
  (= θα ξεκινούσε την επόμενη μέρα. Εδώ δεν υπάρχει ασάφεια.)

Μορφές όπως:

• hieraŭo = η χθεσινή ημέρα

• morgaŭo = η αυριανή ημέρα

• hieraŭa tago = η χθεσινή μέρα

• morgaŭa tago = η αυριανή μέρα

μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανεξάρτητα από το "παρόν".

Τι γίνεται με το nun;

Η λέξη nun (= τώρα) συνήθως παραμένει, αλλά μπορεί να αλλάξει για λόγους σαφήνειας:

• Hieraŭ li diris: "Mi volas fari tion nun kaj ne poste!"
  → Hieraŭ li diris, ke li volas fari tion nun kaj ne poste.
  (ή εναλλακτικά: tiam, tuj, tiumomente, αλλά και nun είναι αποδεκτό)

Τοπικές εκφράσεις ΠΛ

Όταν ο χώρος όπου έγινε η αρχική δήλωση διαφέρει από τον χώρο της αναφοράς, τότε ενδέχεται να αλλάξει και η τοπική λέξη.

Παραδείγματα:

• Ο Κάρολος και η Εύα είναι στο Παρίσι.
  Ο Κάρολος της λέει:
  "Mi iros tien."
  Αργότερα, η Εύα είναι στο Πεκίνο με τον Πέτρο και του λέει:
  → Karlo diris, ke li iros ĉi tien.
  (ή: ke li venos ĉi tien.)

• Ο Πέτρος και η Εύα είναι στο Τόκιο.
  Ο Πέτρος της λέει:
  "Mi iam estis en Berlino."
  Αργότερα, η Εύα βρίσκεται με τον Κάρολο στο Βερολίνο, και του λέει:
  → Petro diris, ke li iam estis ĉi tie.
  (ή: ...ke li iam estis en Berlino.)

Αντωνυμίες ΠΛ

Στον πλάγιο λόγο, οι προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες συχνά πρέπει να αλλάζουν, όταν ο ομιλητής ή το πρόσωπο που απευθύνεται ο λόγος αλλάζει.

Παραδείγματα:

• Ο Κάρολος λέει:
  Mi estas tre feliĉa.
  (= Είμαι πολύ ευτυχισμένος.)

• Ο Πέτρος λέει στην Εύα:
  Karlo diris, ke li estas tre feliĉa.
  (Mi → li)
  = Ο Κάρολος είπε ότι είναι πολύ ευτυχισμένος.

• Ο Κάρολος λέει στην Εύα:
  Mi amas vin.
  (= Σ' αγαπώ.)

• Ο Πέτρος ρωτά την Εύα:
  Ĉu li vere diris, ke li amas vin?
  (Mi → li, vin παραμένει)
  = Σου είπε όντως ότι σε αγαπά;

• Ο Πέτρος ρωτά τον Κάρολο:
  Ĉu vi vere diris, ke vi amas ŝin?
  (Mi → vi, vin → ŝin)
  = Είπες όντως ότι την αγαπάς;

• Ο Πέτρος λέει στην Ελισάβετ:
  Li fakte diris al ŝi, ke li amas ŝin.
  (Mi → li, vin → ŝin)
  = Της είπε ότι την αγαπά.

• Ο Κάρολος λέει στον Πέτρο για την Εύα:
  Mi amas ŝin.
  (= Την αγαπώ.)

• Ο Πέτρος λέει στην Εύα:
  Li diris, ke li amas vin.
  (Mi → li, ŝin → vin)
  = Είπε ότι σε αγαπά.

Δες και εδώ:

Η Γραμματική της Εσπεράντο.

Πίνακας Περιεχομένων Γραμματικής

Τι είναι η Εσπεράντο;

Γιατί να μάθει κανείς Εσπεράντο;