Πλάγιος λόγος

Πλάγιος Λόγος

Ο πλάγιος λόγος (nerekta parolo) είναι μια δευτερεύουσα πρόταση που αναδιηγείται κάτι που κάποιος είπε, σκέφτηκε, ρώτησε, αποφάσισε, παρατήρησε, κ.λπ. Συχνά χρειάζεται να αλλάξουμε τη μορφή του αρχικού λόγου. Ο πλάγιος λόγος διαφέρει από τον άμεσο λόγο, δηλαδή από την αυτούσια παράθεση λόγου, που δεν είναι δευτερεύουσα πρόταση και δεν εισάγεται με υποτακτικό σύνδεσμο. Ο άμεσος λόγος μπαίνει συχνά σε εισαγωγικά και ακολουθεί άνω και κάτω τελεία.

Παραδείγματα:

Άμεσος λόγος:
Petro diris: "Mi volas doni ion al vi." Ο Πέτρος είπε: "Θέλω να σου δώσω κάτι."

Πλάγιος λόγος:
Petro diris, ke li volas doni ion al mi. Ο Πέτρος είπε ότι θέλει να μου δώσει κάτι.

Άμεσος λόγος:
Karlo demandis: "Ĉu vi volas iri kun mi?" Ο Κάρολος ρώτησε: "Θες να έρθεις μαζί μου;"

Πλάγιος λόγος:
Karlo demandis, ĉu mi volas iri kun li. Ο Κάρολος ρώτησε αν θέλω να πάω μαζί του.

Μορφές του πλάγιου λόγου

Ο πλάγιος λόγος συνήθως είναι:

• είτε πρόταση με ke (= ότι),

• είτε ερωτηματική πρόταση με ĉu (= αν, μήπως).

Αυτές οι δευτερεύουσες προτάσεις λειτουργούν ως αντικείμενα σε ρήματα όπως:

• diri (λέω),

• krii (φωνάζω),

• pensi (σκέφτομαι),

• scii (ξέρω),

• decidi (αποφασίζω),

• skribi (γράφω),

• kompreni (καταλαβαίνω),

• rimarki (παρατηρώ),

• vidi (βλέπω),

• demandi (ρωτώ),

• voli (θέλω),

• aŭdi (ακούω) κ.ά.

• Li diris, ke li estas feliĉa. → Είπε ότι είναι ευτυχισμένος.

• Ŝi pensis, ke ŝi estas feliĉa. → Σκέφτηκε ότι είναι ευτυχισμένη.

Ο πλάγιος λόγος μπορεί επίσης να εμφανίζεται ως συμπλήρωμα ουσιαστικών, όπως:

• penso (σκέψη),

• decido (απόφαση),

• demando (ερώτηση),

• timo (φόβος) κ.ά.

• Li havis la penson, ke li estas feliĉa. → Είχε τη σκέψη ότι είναι ευτυχισμένος.

• La decido estis, ke Petro estu prezidanto. → Η απόφαση ήταν να είναι ο Πέτρος πρόεδρος.

• Ili faris la demandon, ĉu ili povas partopreni. → Έκαναν την ερώτηση αν μπορούν να συμμετάσχουν.
  

Ο πλάγιος λόγος μπορεί επίσης να εμφανιστεί ως υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις, όπως:

• ŝajni (φαίνεται),

• esti evidente (είναι προφανές),

• esti dube (είναι αμφίβολο),

• esti klare (είναι ξεκάθαρο),

• esti (ne)eble (είναι/δεν είναι δυνατό),

• esti verŝajne (είναι πιθανό) κ.ά.

  Παραδείγματα:

• Ŝajnis, ke pluvas. → Φαινόταν ότι έβρεχε.

• Estis evidente, ke li ne estas feliĉa. → Ήταν προφανές ότι δεν ήταν ευτυχισμένος.
  

Ρηματικοί Χρόνοι Π.Λ.

Σε ορισμένες γλώσσες απαιτείται αλλαγή του χρόνου του ρήματος στον πλάγιο λόγο. Στην Εσπεράντο, όμως, ο χρόνος του ρήματος διατηρείται πάντα όπως ήταν στην αρχική πρόταση.

Παραδείγματα:

• Li diris: "Mi volas manĝi." → Li diris, ke li volas manĝi.
  Ο χρόνος -AS του volas δείχνει το παρόν τη στιγμή της αρχικής δήλωσης. Δεν αλλάζει σε volis.

• Li diris: "Mi tiam loĝis en Ĉinujo." → Li diris, ke li tiam loĝis en Ĉinujo.
  Ο χρόνος -IS του loĝis δηλώνει παρελθόν σε σχέση με τη στιγμή της ομιλίας. Δεν μετατρέπεται σε estis loĝinta.

• Ŝi demandis: "Ĉu vi iros kun mi al kinejo?" → Ŝi demandis, ĉu mi iros kun ŝi al kinejo.
  Ο χρόνος -OS του iros δείχνει μέλλον σε σχέση με τη στιγμή της ερώτησης. Δεν αλλάζει σε estis ironta ή volis iri.

  Αν η αρχική ερώτηση ήταν:
  "Ĉu vi volas iri kun mi?" →
  Η πλάγια μορφή είναι: Ŝi demandis, ĉu mi volas iri kun ŝi.

• Li ne komprenis: "Kial ŝi ne volas partopreni?" → Li ne komprenis, kial ŝi ne volas partopreni.
  Ο χρόνος -AS παραμένει αμετάβλητος, γιατί η πρόταση αναφέρεται στον πλάγιο λόγο τη στιγμή της απορίας.

• Ili ordonis: "Paku tuj vian valizon!" → Ili ordonis, ke mi tuj paku mian valizon.
  Εντολή που γίνεται υποτακτική πρόταση με το ke και ρηματική κατάληξη -U.

Σκέψεις, Φόβοι, Ελπίδες κλπ.

• Ŝi esperis, ke ŝi ilin trovos. Ήλπιζε ότι θα τους έβρισκε.
  Η αρχική σκέψη: Mi ilin trovos. (Θα τους βρω.) → Ο χρόνος -OS διατηρείται.

• Ŝi estis plena de timo, ke la infano mortos. Την κατέλαβε ο φόβος ότι το παιδί θα πέθαινε.
  Αρχική σκέψη: La infano mortos! → Διατηρείται το -OS.

• Li metis la kondiĉon, ke oni ne instruu al ŝi la Kristanan religion. Έθεσε τον όρο να μην της διδάξουν τη χριστιανική θρησκεία.
  Αρχική πρόταση: Ne instruu al ŝi... → μετατροπή σε υποτακτική -U.

• Ŝajnis al ŝi, ke ŝin ĉirkaŭas unu sola densa barilo el traboj. Της φαινόταν ότι ήταν περιτριγυρισμένη από έναν ενιαίο πυκνό φράχτη από δοκάρια.
  Η σκέψη: Min ĉirkaŭas... → ρηματικός χρόνος -AS διατηρείται επειδή αποδίδει την εντύπωση της στιγμής.

Σχετικές δευτερεύουσες προτάσεις

Αυτές δεν αποδίδουν λόγο ή σκέψη, άρα οι χρόνοι τους αναφέρονται στο απόλυτο παρόν (όχι στη στιγμή της δήλωσης):

• Mi ne konis tiun, kiu venis. Δεν γνώριζα το άτομο που ήρθε.
  → Και konis και venis δείχνουν χρόνο πριν από το τώρα – πιθανότατα ταυτόχρονο.

• Mi ne konis la personon, kiu estis baldaŭ venonta tra la pordo. Δεν γνώριζα το άτομο που επρόκειτο να περάσει την πόρτα.
  → Konis και estis δηλώνουν παρελθόν, ενώ venonta αναφέρεται σε μέλλον σε σχέση με εκείνο το παρελθόν.

Χρονικές και Τοπικές Λέξεις Π.Λ.

Όταν μια αναφερόμενη πρόταση περιέχει χρονική έκφραση, συνήθως δεν χρειάζεται να αλλάξει στον πλάγιο λόγο. Υπάρχουν όμως κάποιες χρονικές λεξούλες που εξαρτώνται από το απόλυτο παρόν, και πρέπει μερικές φορές να τροποποιηθούν για να αποφευχθεί η σύγχυση. Αυτές είναι οι λέξεις:

• hodiaŭ (σήμερα),

• hieraŭ (χθες),

• antaŭhieraŭ (προχθές),

• morgaŭ (αύριο),

• postmorgaŭ (μεθαύριο).

Παράδειγμα αλλαγής:

• Pasintan lundon li diris: "Mi ne laboros hodiaŭ!" Τη Δευτέρα που πέρασε εκείνος είπε: "Δεν θα δουλέψω σήμερα!"
  → Pasintan lundon li diris, ke li ne laboros tiun tagon. Την περασμένη Δευτέρα είπε ότι δεν θα δούλευε εκείνη την ημέρα.
  Αν διατηρούσαμε το hodiaŭ, θα σήμαινε τη μέρα της δήλωσης και όχι τη Δευτέρα.

• Morgaŭ li verŝajne diros: "Mi estis malsana hieraŭ!" Αύριο πιθανόν να πει: "Ήμουν άρρωστος χθες!"
  → Morgaŭ li verŝajne diros, ke li estis malsana hodiaŭ. Αύριο πιθανότατα θα πει ότι ήταν άρρωστος σήμερα.
  Χρησιμοποιούμε hodiaŭ, γιατί hieraŭ θα σήμαινε «τη μέρα πριν την αυριανή».

• Antaŭ unu semajno li demandis: "Ĉu vi venos al mi morgaŭ?" Πριν από μία εβδομάδα με ρώτησε: «Θα έρθεις σε μένα αύριο;»
  → Antaŭ unu semajno li demandis, ĉu mi venos al li la postan tagon. Πριν από μια εβδομάδα με ρώτησε αν θα πήγαινα σε αυτόν την επόμενη μέρα.

Σε παραμύθια ή λογοτεχνικά κείμενα, μερικές φορές κρατιούνται λέξεις όπως hodiaŭ, morgaŭ κ.λπ. χωρίς αλλαγή, εφόσον δεν υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης:

• Li renkontis konaton, junan poeton, kiu rakontis al li, ke morgaŭ li komencos sian someran vojaĝon. Συνάντησε έναν γνωστό του, έναν νεαρό ποιητή, ο οποίος του είπε ότι αύριο θα ξεκινούσε το καλοκαιρινό του ταξίδι.
  (= θα ξεκινούσε την επόμενη μέρα. Εδώ δεν υπάρχει ασάφεια.)

Μορφές όπως:

• hieraŭo = η χθεσινή ημέρα

• morgaŭo = η αυριανή ημέρα

• hieraŭa tago = η χθεσινή μέρα

• morgaŭa tago = η αυριανή μέρα

μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανεξάρτητα από το "παρόν".

Τι γίνεται με το nun;

Η λέξη nun (= τώρα) συνήθως παραμένει, αλλά μπορεί να αλλάξει για λόγους σαφήνειας:

• Hieraŭ li diris: "Mi volas fari tion nun kaj ne poste!" Χθες είπε: «Θέλω να το κάνω τώρα και όχι αργότερα!»
  → Hieraŭ li diris, ke li volas fari tion nun kaj ne poste. Χθες είπε ότι ήθελε να το κάνει αυτό τώρα και όχι αργότερα.
  (ή εναλλακτικά: tiam, tuj, tiumomente, αλλά και nun είναι αποδεκτό)

Τοπικές εκφράσεις Π.Λ.

Όταν ο χώρος όπου έγινε η αρχική δήλωση διαφέρει από τον χώρο της αναφοράς, τότε ενδέχεται να αλλάξει και η τοπική λέξη.

Παραδείγματα:

• Ο Κάρολος και η Εύα είναι στο Παρίσι. Ο Κάρολος της λέει:
  "Mi iros tien." «Θα πάω εκεί.»
  Αργότερα, η Εύα είναι στο Πεκίνο με τον Πέτρο και του λέει:
  → Karlo diris, ke li iros ĉi tien. Ο Κάρλος είπε ότι θα πήγαινε εδώ.
  (ή: ke li venos ĉi tien. = θα έρθει εδώ)

• Ο Πέτρος και η Εύα είναι στο Τόκιο.
  Ο Πέτρος της λέει:
  "Mi iam estis en Berlino." «Ήμουν κάποτε στο Βερολίνο.»
  Αργότερα, η Εύα βρίσκεται με τον Κάρολο στο Βερολίνο, και του λέει:
  → Petro diris, ke li iam estis ĉi tie. Ο Πέτρος είπε ότι κάποτε ήταν εδώ.
  (ή: ...ke li iam estis en Berlino. = κάποτε ήταν στο Βερολίνο)

Αντωνυμίες στον Π.Λ.

Στον πλάγιο λόγο, οι προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες συχνά πρέπει να αλλάζουν, όταν ο ομιλητής ή το πρόσωπο που απευθύνεται ο λόγος αλλάζει.

Παραδείγματα:

• Ο Κάρολος λέει:
  Mi estas tre feliĉa. Είμαι πολύ ευτυχισμένος.

• Ο Πέτρος λέει στην Εύα:
  Karlo diris, ke li estas tre feliĉa. Ο Κάρολος είπε ότι είναι πολύ ευτυχισμένος.
  (Mi → li)

• Ο Κάρολος λέει στην Εύα:
  Mi amas vin. Σ' αγαπώ.

• Ο Πέτρος ρωτά την Εύα:
  Ĉu li vere diris, ke li amas vin? Σου είπε όντως ότι σε αγαπά;
  (Mi → li, vin παραμένει)

• Ο Πέτρος ρωτά τον Κάρολο:
  Ĉu vi vere diris, ke vi amas ŝin? Είπες όντως ότι την αγαπάς;
  (Mi → vi, vin → ŝin)

• Ο Πέτρος λέει στην Ελισάβετ:
  Li fakte diris al ŝi, ke li amas ŝin. Της είπε ότι την αγαπά.
  (Mi → li, vin → ŝin)

• Ο Κάρολος λέει στον Πέτρο για την Εύα:
  Mi amas ŝin. Την αγαπώ.

• Ο Πέτρος λέει στην Εύα:
  Li diris, ke li amas vin. Είπε ότι σε αγαπά.
  (Mi → li, ŝin → vin)

Δες και εδώ:

Η Γραμματική της Εσπεράντο.

Πίνακας Περιεχομένων Γραμματικής

Τι είναι η Εσπεράντο;

Γιατί να μάθει κανείς Εσπεράντο;