Αλφάβητο, Προφορά και Τονισμός

Αλφάβητο

Το αλφάβητο έχει 28 γράμματα, χωρίς διπλά ή σιωπηλά:

a, b, c, ĉ, d, e, f, g, ĝ, h, ĥ, i, j, ĵ, k, l, m, n, o, p, r, s, ŝ, t, u, ŭ, v, z.

Φωνήεντα

Τα φωνήεντα είναι τα: a, e, i, o, u και προφέρονται πάντα όπως γράφονται.

Σύμφωνα

Τα υπόλοιπα γράμματα είναι σύμφωνα και προφέρονται όπως τα τονισμένα γράμματα στις παρακάτω λέξεις:

b -> μπύρα,

c -> τσόχα,

ĉ -> τσσ chair,

d -> ντόμινο,

f -> φανφάρα,

g -> γκάζι,

ĝ -> τζάμι,

h -> home,

ĥ -> χχολέρα,

j (δες παρακάτω),

ĵ -> με-ζζ-ούρα,

k -> καφές,

l -> λαιμός,

m -> μαμά,

n -> νάνος,

p -> πατάτα,

r -> ρρ-υθμός,

s -> σάρκα,

ŝ -> sharp,

t -> τιμόνι,

ŭ (δες παρακάτω),

v -> βιβλίο,

z -> ζώνη

Το γράμμα j

Το γράμμα j είναι ημιφωνήεν, με ήχο αντίστοιχο του ελληνικού "γι" (όπως γιέρμα), όταν βρίσκεται πριν από ένα φωνήεν (π.χ. vojo (προφέρεται "βόγιο" = δρόμος).

Όταν όμως βρίσκετα μετά από φωνήεν, σχηματίζει με αυτό δίφθογγο, που προφέρεται ως κοντό “ι”.

Οι βασικοί δίφθογγοι στην Εσπεράντο είναι: aj, ej, oj, uj, και αντιστοιχούν σε:

• aj = "αϊ" όπως "καημός"

• ej = "εϊ" όπως "μέϊκαπ"

• oj = "οϊ" όπως "μπόϊ"

• uj = "ουϊ" όπως "σουϊτα", σε όλα τα παραπάνω το "ι" προφέρεται γρήγορα.

🔎 Σημείωση: Πιστεύεται ότι ο Ζάμενχοφ σχεδίασε αυτούς τους διφθόγγους ακολουθώντας το παράδειγμα της αρχαίας ελληνικής.

Το γράμμα ŭ

Το ŭ είναι επίσης ένα ημιφωνήεν, που δεν χρησιμοποιείται ποτέ μόνο του.

Εμφανίζεται μόνο ως μέρος διφθόγγου με τα φωνήεντα a, e, o, στις ενώσεις aŭ, eŭ, oŭ, και προφέρεται σαν κοντό “ου”:

• aŭ = "αου" όπως το αγγλικό "mouth"

• eŭ = "εου" όπως "φέουδο"

• oŭ = “όου” όπως το αγγλικό΄"row"

⚠️ Προσοχή: Οι δίφθογγοι στην Εσπεράντο λογίζονται ως ένα φωνήεν, και στον τονισμό αποτελούν μία συλλαβή.

Προφορά

Η Εσπεράντο είναι μια φωνητική γλώσσα: κάθε λέξη της γράφεται όπως προφέρεται και προφέρεται όπως γράφεται. Κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε μία και μόνο φωνή (ήχο), και το αντίστροφο. Δεν υπάρχουν βουβά γράμματα, ούτε διαφορετικοί τρόποι προφοράς για την ίδια λέξη.

Παραδείγματα:

• amiko = α-μί-κο (ένας φίλος)

• ĉambro = τσά-μπρο (ένα δωμάτιο)

• ĝi = τζιι (αυτό)

• bonaj = μπόναϊ (καλοί-ες-α)

• tablo = τάμπλο (ένα τραπέζι)

• piedo = πιέντο (ένα πόδι)

• fojo = φόγιο (μια φορά)

Τονισμός

Ο Ζάμενχοφ πρότεινε την ιταλική γλώσσα ως μοντέλο για την προφορά (akcento) της Εσπεράντο.

Πάντα στην παραλήγουσα

Ο τόνος, σε λέξεις με δύο ή περισσότερες συλλαβές, τοποθετείται πάντα στην παραλήγουσα κάθε λέξης. Παραδείγματα:

• amiko = φίλος,

• amikoj = φίλοι

• esperanto = Εσπεράντο

• parolas = μιλάει

Αυτός ο σταθερός τονισμός απλοποιεί σημαντικά την προφορά και καταργεί την ανάγκη απομνημόνευσης, όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες γλώσσες.

Δείγμα ανάγνωσης

Ciuj homoj estas denaske liberaj kaj egalaj laŭ digno kaj rajtoj. Ili posedas racion kaj konsciencon, kaj devus konduti unu al alia en spirito de frateco.

Όλοι οι άνθρωποι είναι εκ γενετής ελεύθεροι και ίσοι σε αξιοπρέπεια και δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση και πρέπει να ενεργούν ο ένας προς τον άλλον με πνεύμα αδελφοσύνης.

(Άρθρο 1 της Οικουμενικής Διακύρηξης του ΟΗΕ για τα Ανθρώινα Δικαιώματα)

Ποιητική Έκφραση και Έκθλιψη

Στη λογοτεχνική χρήση της γλώσσας, επιτρέπεται σε ορισμένες περιπτώσεις η έκθλιψη (elizio) της τελικής κατάληξης -o των ουσιαστικών, κυρίως σε ποιητικό λόγο. Π.χ.:

• koro → kor’

Ο τονισμός διατηρείται σαν να υπήρχε το πλήρες τέλος: kóro → kór’

Δες και εδώ:

Η Γραμματική της Εσπεράντο.

Πίνακας Περιεχομένων Γραμματικής

Τι είναι η Εσπεράντο;

Γιατί να μάθει κανείς Εσπεράντο;