Μέρη του λόγου

Είδη λέξεων

Στην Εσπεράντο υπάρχουν δύο κύριοι τύποι λέξεων:

• λέξεις με κατάληξη και

• μικρές λέξεις χωρίς συγκεκριμένη κατάληξη.

Ο ρόλος των καταλήξεων

Στην Εσπεράντο, οι περισσότερες λέξεις έχουν συγκεκριμένη κατάληξη. Κάθε τέτοια λέξη αποτελείται από μία ή περισσότερες ρίζες και μια κατάληξη. Οι καταλήξεις αυτών των λέξεων δείχνουν το μέρος του λόγου στο οποίο ανήκουν.

Κάθε βασικό μέρος του λόγου έχει τη δική του χαρακτηριστική κατάληξη, γεγονός που επιτρέπει στους ομιλητές να αναγνωρίζουν γρήγορα τη δομή κάθε πρότασης.

Η ρίζα εκφράζει την κύρια έννοια της λέξης: π.χ. ζώα, ανθρώπους, πράξεις, ποιότητες, αντικείμενα, αφηρημένες έννοιες κ.ά. Μία ρίζα δεν μπορεί να σταθεί μόνη της – χρειάζεται κατάληξη.

Οι βασικές καταλήξεις είναι οι εξής:

• -o για όλα τα ουσιαστικά (substantivoj),

• -a για όλα τα επίθετα (adjektivoj), τις κτητικές αντωνυμίες και τους τακτικούς αριθμούς

• -e για τα περισσότερα επιρρήματα (adverboj),

• -i, -is, -as, -os, -u, -us για τις έξι μορφές των ρημάτων (verboj)

• -anta, -inta, -onta, -ata, -ita, -ota, για τις έξι μορφές μετοχών (participoj).

Αν προσθέσει κανείς μια οποιαδήποτε από αυτές τις καταλήξεις σε κάποια ρίζα, τότε σχηματίζεται μια λέξη. Σχεδόν κάθε ρίζα μπορεί να συνδυαστεί με κάθε μία κατάληξη (αρκεί φυσικά η λέξη που παράγεται να βγάζει κάποιο νόημα). Κάποιες από τις επόμενες λέξεις έχουν νόημα, κάποιες άλλες μάλλον όχι:
π.χ.

• hom- = ουσιαστική ρίζα, άνθρωπος

  • homo = άνθρωπος

  • homa = ανθρώπινος

  • home = επίρρημα, χωρίς νόημα

  • homi = ρήμα, χωρίς νόημα

• blu- = επιθετική ρίζα για την ιδιότητα του μπλε χρώματος

  • bluo = χρώμα μπλέ

  • blua = η ιδιότητα μπλε χρώματος

  • blue = επίρρημα, χωρίς νόημα

  • blui = ρήμα, δεν έχει νόημα

• kur- = ρηματική ρίζα "τρέχω"

  • kuro = η δράση κάποιου που τρέχει

  • kura = επίθετο, χωρίς νόημα

  • kure = επίρρημα, χωρίς νόημα

  • kuri = το να τρέχει κανείς,

Προσοχή: Οι καταλήξεις της Εσπεράντο δεν σχετίζονται με το γένος, όπως συμβαίνει σε πολλές φυσικές γλώσσες. Το γένος αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο, όπως θα δούμε παρακάτω.

Μικρές Λέξεις χωρίς κατάληξη

Όλα τα υπόλοιπα μέρη του λόγου που δεν εμφανίζονται παραπάνω αποτελούν κλειστές ομάδες συγκεκριμένων λέξεων, και δεν έχουν σταθερές καταλήξεις. Αυτές οι λέξεις δεν χρειάζονται κατάληξη και χρησιμοποιούνται όπως είναι. Αποτελούν ένα σύνολο λέξεων, οι οποίες εκφράζουν βασικές έννοιες και γραμματικές σχέσεις.

Παραδείγματα:

• Προθέσεις: al, de, en, ...

• Προσωπικές αντωνυμίες: mi, vi, ŝi, ...

• Απλές λέξεις: kiu, tiu, kio, tio, kia, tia, kies, ties, ambaŭ, ...

• Αριθμητικά: unu, du, tri, dek, cent, ...

• Σύνδεσμοι: kaj, aŭ, ke, ĉu, se...

• Επιρρηματικές λέξεις: kie, tie, for, kiam, tiam, baldaŭ, hodiaŭ, kial, tial, kiel, tiel, kiom, tiom, ankaŭ, eĉ, jes, ne, ...

• Επιφωνήματα: adiaŭ, bis, ho, ...

Μια ειδική μορφολογική κατηγορία λέξεων αποτελούν οι 45 Απλές Λέξεις Πίνακα, όπως tio, tia, kio, kie, iu, iel, ĉiam, ĉiom, nenial, nenies κ.ά. (αντωνυμίες και επιρρηματικές λέξεις).

Για αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τα διάφορά μέρη του λόγου πάτησε:

• Το Άρθρο

• Ουσιαστικά και Επίθετα

• Αντωνυμίες

• Επιρρήματα

• Ρήματα

• Προθέσεις

• Απλές Λέξεις Πίνακα

• Σύνδεσμοι

• Αριθμητικά και Ποσοτικές λέξεις

• Μόρια και Συνδυασμένα λεξίδια

• Ρίζες λέξεων

• Ρήματα και Ρόλοι

• Μετοχές

• Σύνθετοι χρόνοι ρημάτων

Δες και εδώ:

Η Γραμματική της Εσπεράντο.

Πίνακας Περιεχομένων Γραμματικής

Τι είναι η Εσπεράντο;

Γιατί να μάθει κανείς Εσπεράντο;