Απλές Λέξεις Πίνακα

Πίνακας Απλών Λέξεων

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν για την Εσπεράντο οι λεγόμενες Απλές Λέξεις Πίνακα (tabelvortoj).

Ο Πίνακας Απλών Λέξεων αποτελείται από:

• 5 στήλες με “πρώτα μέρη” (ki-, ti-, ĉi-, neni-, i-) και

• 9 σειρές με “δεύτερα μέρη” (-o, -u, -a, -am, -el, -es, -al, -om, -e)

5 Στήλες

Τα πρώτα μέρη που αφορούν τις 5 στήλες έχουν τις εξής σημασίες:

• ki- δημιουργεί ερωτηματικές / αναφορικές λέξεις

• ti- δημιουργεί δεικτικές λέξεις

• i- δημιουργεί αόριστες λέξεις

• ĉi- δημιουργεί περιληπτικές λέξεις

• neni- δημιουργεί αρνητικές λέξεις

9 Γραμμές

Τα δεύτερα μέρη που αφορούν τις 9 γραμμές έχουν τις εξής σημασίες:

• -o κάτι ακαθόριστο, δέχονται αιτιατική, αλλά όχι πληθυντικό. Οι o-λέξεις (kio, tio, io, ĉio, nenio) δείχνουν κάτι απροσδιόριστο.

  Αυτές οι λέξεις χρησιμοποιούνται επίσης για να εκπροσωπήσουν μια ολόκληρη πρόταση ή το νόημα μιας πράξης. Δεν είναι προσδιοριστές, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν πριν από κάποιο ουσιαστικό.

• -u πρόσωπο ή κάτι καθορισμένο, δέχονται αιτιατική και πληθυντικό. Οι u-λέξεις (kiu, tiu, iu, ĉiu, neniu) δείχνουν ατομικότητα και ταυτότητα. Λειτουργούν σαν προσδιοριστικά γι’ αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το άρθρο "la" μαζί τους.

• -a ιδιότητα / ποιότητα, δέχονται αιτιατική και πληθυντικό. Οι a-λέξεις (kia, tia, ĉia, ia, nenia) λειτουργούν ως επίθετα. Λειτουργούν σαν προσδιοριστικά γι’ αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το άρθρο "la" μαζί τους.

• -am χρονικές λέξεις. Οι am-λέξεις (kiam, tiam, ĉiam, iam, neniam) δεν δέχονται αιτιατική, ούτε πληθυντικό.

• -e τοπικές λέξεις, Οι e-λέξεις (kie, tie, ĉie, ie, nenie) δέχονται αιτιατική (κατεύθυνση), αλλά όχι πληθυντικό.

• -el τροπικές λέξεις. Οι el-λέξεις (kiel, tiel, ĉiel, iel, neniel) εκφράζουν βαθμό ή τρόπο και δεν δέχονται αιτιατική, ούτε πληθυντικό.

• -om ποσοτικές λέξεις. Οι om-λέξεις (kiom, tiom, ĉiom, iom, neniom) δεν δέχονται αιτιατική, ούτε πληθυντικό.

• -al αιτιολογικές λέξεις. Οι al-λέξεις (kial, tial, ĉial, ial, nenial) δεν δέχονται αιτιατική, ούτε πληθυντικό.

• -es λέξεις κυριότητας. Οι es-λέξεις (kies, ties, ĉies, ies, nenies) λειτουργούν σαν προσδιοριστικά γι’ αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το άρθρο "la" μαζί τους. Δεν δέχονται αιτιατική, ούτε πληθυντικό.

Δημιουργία λέξεων

Σε κάθε κελί του Πίνακα διασταυρώνεται μια στήλη με μια σειρά. Ετσι, το κάθε κελί περιέχει μια λέξη που προκύπτει από τη σύνθεση των δύο μερών. Οι δύο πρώτες γραμμές του Πίνακα παράγουν αντωνυμίες και οι υπόλοιπες εξειδικευμένες λέξεις και επιρρήματα. Οι λέξεις αυτές, παρότι σχηματίζονται από δύο μέρη, δεν είναι σύνθετες λέξεις.

Ακολουθούν μερικά τυχαία παραδείγματα:

• kio, τι; / οποίο, ό,τι

• ĉiu, καθένας

• tia, τέτοιου είδους

• tiam, τότε

• nenie, πουθενά

• ial, για κάποιο λόγο

10 αντωνυμίες και 35 απλές λέξεις διαφόρων τύπων

Με αυτούς τους συνδυασμούς σχηματίζονται 45 λέξεις που είναι αντωνυμίες και άλλες λέξεις διαφόρων τύπων, κυρίως επιρρήματα με προβλέψιμο, συστηματικό νόημα.

Παραδείγματα:

• Ĉiuj volas ĉion. Όλοι θέλουν τα πάντα.

• Mi ŝatas ĉiajn pomojn. Μου αρέσουν κάθε είδους μήλα.

• Mi volas iri ien. Θέλω να πάω κάπου.

Κάποιες από αυτές τις λέξεις δέχονται πληθυντικό, ενώ κάποιες όχι. Το ίδιο ισχύει και για την αιτιατική.

Λέξεις Ki-

Οι λέξεις που αρχίζουν με ki- είναι μια ειδική ομάδα λέξεων που χρησιμοποιούνται ως:

• Ερωτηματικές (ποιός; τι; πού; πότε; κ.λπ.)

• Αναφορικές (ο/η/το οποίος/α/ο, που, όταν κ.λπ.)

Παραδείγματα ερωτηματικής χρήσης:

• Kio estas tio? Τι είναι αυτό;

• Kiu kuraĝas rajdi sur leono? Ποιος τολμά να ιππεύσει λιοντάρι;

• Kiel vi fartas? Πώς είσαι;

• Fremdulo, diru, kiu kaj el kie vi estas. Ξένε, πες μας ποιος είσαι και από πού έρχεσαι.

Παραδείγματα αναφορικής χρήσης:

• La fera bastono, kiu kuŝis en la forno, estas nun brule varmega. Η σιδερένια ράβδος, που ήταν στο φούρνο, είναι τώρα καυτή.

• Kiam mi venis al li, li dormis. Όταν πήγα σε αυτόν, κοιμόταν.

• Li estas tiu, kies monon vi prenis. Αυτός είναι εκείνος του οποίου πήρες τα χρήματα.

kio = τι (για πράγματα, ιδέες)

• Mi ne scias kio okazis. Δεν ξέρω τι συνέβη.

• Kio estas tio sur la tablo? Τι είναι αυτό πάνω στο τραπέζι;

kiu = ποιος/ποια/ποιο (για άτομα ή συγκεκριμένα πράγματα)

• Kiu estas via instruisto? Ποιος είναι ο δάσκαλός σου;

• Mi ne memoras kiu diris tion. Δεν θυμάμαι ποιος το είπε.

kia = τι είδους, τι λογής (χαρακτηριστικό)

• Kia filmo estas tio? Τι είδους ταινία είναι αυτή;

• Ŝi demandis min kia instruado okazos. Με ρώτησε τι είδους διδασκαλία θα γίνει.

kiam = πότε (χρόνος)

• Kiam komenciĝas la kurso? Πότε αρχίζει το μάθημα;

• Mi ne scias kiam li revenos. Δεν ξέρω πότε θα επιστρέψει.

kie = πού (τόπος)

• Kie vi loĝas? Πού μένεις;

• Mi forgesis kie ni devis renkontiĝi. Ξέχασα πού έπρεπε να συναντηθούμε.

kiel = πώς (τρόπος)

• Kiel vi fartas? Πώς είσαι;

• Li montris al mi kiel uzi la komputilon. Μου έδειξε πώς να χρησιμοποιήσω τον υπολογιστή.

kiom = πόσο/πόσοι (ποσότητα/αριθμός)

• Kiom da akvo vi volas? Πόσο νερό θέλεις;

• Mi demandas min kiom homoj venos. Αναρωτιέμαι πόσοι άνθρωποι θα έρθουν.

kial = γιατί (αιτία)

• Kial vi ne venis hieraŭ? Γιατί δεν ήρθες χθες;

• Ŝi ne klarigis kial ŝi foriris. Δεν εξήγησε γιατί έφυγε.

kies = τίνος (κτητική αντωνυμία)

• Kies libro estas ĉi tiu? Τίνος είναι αυτό το βιβλίο;

• Mi ne scias kies telefono sonoras. Δεν ξέρω τίνος τηλέφωνο χτυπάει.

kiel multe / kiom da = πόσο πολύ / πόση ποσότητα

• Kiom da pano vi bezonas? Πόσο ψωμί χρειάζεσαι;

• Kiel multe vi ŝatas lin? Πόσο πολύ τον συμπαθείς;

Η λέξη ajn

Η λέξη ajn (προφέρεται [άιν]) δηλώνει τονισμένη αοριστία ή αδιαφορία ως προς την ταυτότητα, το χρόνο, τον τρόπο, τον τόπο κ.λπ. Χρησιμοποιείται μετά από λέξεις ki-, i-, ĉi- και μερικές φορές neni-.

• kiu ajn = όποιος κι αν…

• kie ajn = όπου κι αν…

• kiel ajn = όπως κι αν…

• kiam ajn = όποτε κι αν…

• io ajn = οτιδήποτε

• nenion ajn = απολύτως τίποτα

Παραδείγματα:

• Mi kondukos vin al ŝi, kie ajn ŝi estos trovebla! Θα σε οδηγήσω σε αυτήν, όπου κι αν μπορεί να βρεθεί!

• Kiu ajn ŝi estos, mi deziras al ŝi feliĉon! Όποια κι αν είναι, της εύχομαι ευτυχία.

• Ĉiam ajn vi estas bonvena ĉe mi. Πάντα, οποιαδήποτε στιγμή, είσαι ευπρόσδεκτος στο σπίτι μου.

• Nenion ajn mi diros. Δε θα πω απολύτως τίποτα.

Λέξεις Ti-

Οι λέξεις του πίνακα που ξεκινούν με ti- είναι δεικτικές. Δείχνουν κάτι που έχει ήδη ειπωθεί, κάτι που βλέπουμε/ακούμε μπροστά μας, ή κάτι που θα ειπωθεί αμέσως μετά.

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πράγματα, πρόσωπα, τόπους ή τρόπους. Οι βασικές λέξεις είναι:

• tio (αυτό το πράγμα)

• tiu (αυτός/εκείνος – για πρόσωπα ή καθορισμένα πράγματα)

• tie (εκεί)

• tiel (έτσι)

tio = αυτό το πράγμα, αυτό που ειπώθηκε

Χρησιμοποιείται για να δείξει κάποιο πράγμα που αναφέρθηκε ή δείχνεται.

• Tio estas tre interesa libro. Αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο.

• Mi volas, ke tio estu vera. Θέλω αυτό να είναι αλήθεια.

tiu = αυτός, εκείνος (για πρόσωπα ή καθορισμένα πράγματα)

Χρησιμοποιείται για να δείξει κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο ή πράγμα.

• Ĉu vi loĝas en tiu domo? Μένεις σε εκείνο το σπίτι;

• Tiu estis mia instruisto. Εκείνος ήταν ο δάσκαλός μου.

tia = τέτοιος, τέτοια, τέτοιο (χαρακτηριστικό)

• Mi neniam vidis tia afero. Δεν έχω ξαναδεί τέτοιο πράγμα.

• Ŝi havas tia rideto, ke ĉiuj amikiĝas kun ŝi. Έχει τέτοιο χαμόγελο που όλοι γίνονται φίλοι της.

tiam = τότε (χρονική στιγμή)

• Mi estis tie tiam. Ήμουν εκεί τότε.

• Ni renkontiĝos tiam, kiam vi estos preta. Θα συναντηθούμε τότε που θα είσαι έτοιμος.

tie = εκεί (τόπος)

Δείχνει έναν τόπο που δεν είναι κοντά στον ομιλητή.

• Mi volas sidi tie. Θέλω να καθίσω εκεί.

• Mi neniam estis tie antaŭe. Δεν ήμουν ποτέ εκεί πριν.

tiel = έτσι (τρόπος)

Δείχνει τρόπο ή μορφή.

• Ŝi kondutis tiel, ke ĉiuj silentis. Συμπεριφέρθηκε έτσι, ώστε όλοι σώπασαν.

• Li ne faru tiel! Να μην το κάνει έτσι!

tiom = τόσο πολύ, τόσοι (ποσότητα)

• Mi ne atendis tiom da homoj. Δεν περίμενα τόσους ανθρώπους.

• Li amas vin tiom, ke li ĉion farus por vi. Σε αγαπά τόσο, που θα έκανε τα πάντα για σένα.

tial = γι’ αυτό, για αυτόν τον λόγο (αιτία)

• Mi estis laca, tial mi ne iris. Ήμουν κουρασμένος, γι’ αυτό δεν πήγα.

• Li mensogis, tial ŝi koleris. Αυτός είπε ψέματα, γι’ αυτό αυτή θύμωσε.

ties = του/της/τους/των (κτητικό, τρίτου προσώπου, por difinita afero)

• Mi vidis la hundon de ties amiko. Είδα τον σκύλο του εκείνου του φίλου.

• Ties opinio ne gravas por mi. Η γνώμη εκείνου δεν έχει σημασία για μένα.

Η μικρή λέξη ĉi

Μπορούμε να προσθέσουμε τη λέξη ĉi πριν ή μετά από μια λέξη με ti- για να δείξουμε εγγύτητα (ότι είναι κοντά μας).

Παραδείγματα:

• tie = εκεί → ĉi tie / tie ĉi = εδώ

• tiu = εκείνος → ĉi tiu / tiu ĉi = αυτός εδώ

• tio = αυτό (εκεί) → ĉi tio / tio ĉi = αυτό εδώ

• tiel = έτσι (εκείνος τρόπος) → ĉi tiel / tiel ĉi = με αυτόν εδώ τον τρόπο

• Ĉu vi vidis tiun ĉi hundon? Είδες αυτό το σκυλί;

• Ni renkontiĝos ĉi tie morgaŭ. Θα συναντηθούμε εδώ αύριο.

• Ĉi tiu seĝo estas pli komforta. Αυτή η καρέκλα είναι πιο άνετη.

• Ŝi parolis tiel ĉi al ĉiuj. Μίλησε σε όλους κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Προσοχή στη γραφή

Η λέξη ĉi είναι ξεχωριστή λέξη. Δεν γράφεται ενωμένη με παύλα. Όταν όμως η φράση γίνεται επίθετο ή επίρρημα, τότε γράφεται συχνά με ενωτικό:

• en tiu ĉi nokto → ĉi-nokte (αυτή τη νύχτα)

• la somero de tiu ĉi jaro → la ĉi-jara somero (το καλοκαίρι φετινό)

Λέξεις I-

Οι λέξεις i- δηλώνουν κάτι απροσδιόριστο, δηλαδή “κάποιος”, “κάτι”, “κάπου” κ.λπ. Δεν ξέρουμε ή δε θέλουμε να πούμε ποιο ακριβώς είναι το πρόσωπο, πράγμα, τόπος κ.λπ.

io = κάτι (για πράγματα, ιδέες)

• Mi sentas io strangajn hodiaŭ. Νιώθω κάτι περίεργο σήμερα.

• Ĉu vi volas io trinki? Θέλεις κάτι να πιεις;

iu = κάποιος, κάποια (για πρόσωπα ή συγκεκριμένα πράγματα)

• Iu telefonis al vi. Κάποιος σου τηλεφώνησε.

• Mi vidis iu virinon en la ĝardeno. Είδα κάποια γυναίκα στον κήπο.

ia = κάποιου τύπου

• Ĉu estas ia problemo? Υπάρχει κάποιο πρόβλημα;

• Ŝi havis ia misteran aspekton. Είχε κάποιο μυστηριώδες ύφος.

am = κάποτε, μια φορά, οποτεδήποτε (χρόνος)

• Ĉu vi volas viziti Japanion iam? Θέλεις να επισκεφθείς την Ιαπωνία κάποτε;

• Mi iam laboris en tiu hotelo. Εγώ κάποτε δούλεψα σε αυτό το ξενοδοχείο.

ie = κάπου (τόπος)

• Ni devas iri ie, kie estas trankvile. Πρέπει να πάμε κάπου, όπου είναι ήσυχα.

• Mi perdis miajn ŝlosilojn ie en la domo. Έχασα τα κλειδιά μου κάπου μέσα στο σπίτι.

iel = κάπως, με κάποιον τρόπο (τρόπος)

• Ni devas iel solvi la problemon. Πρέπει κάπως να λύσουμε το πρόβλημα.

• Ŝi iel sukcesis kompreni min. Αυτή κάπως κατάφερε να με καταλάβει.

iom = λίγο, κάποια ποσότητα

• Mi volas iom da sukero en mia kafo. Θέλω λίγη ζάχαρη στον καφέ μου.

• Li dormis iom, sed ne sufiĉe. Κοιμήθηκε λίγο, αλλά όχι αρκετά.

ial = για κάποιο λόγο, κάπως (αιτία)

• Li foriris ial, sed mi ne scias kial. Αυτός έφυγε για κάποιο λόγο, αλλά δεν ξέρω γιατί.

• Ŝi koleris ial. Αυτή θύμωσε για κάποιο λόγο.

ies = κάποιου

• Mi trovis ies okulvitrojn. Βρήκα τα γυαλιά κάποιου.

• Ies infano perdis sian ludilon. Το παιδί κάποιου έχασε το παιχνίδι του.

Λέξεις Ĉi-

Οι λέξεις του πίνακα που αρχίζουν με ĈI- δηλώνουν πληρότητα ή καθολικότητα: κάτι που ισχύει για όλα, για όλους, πάντα, παντού.

ĉio = όλα, το καθετί

• Ĉio estas en ordo. Όλα είναι σε τάξη.

• Mi manĝis ĉio en la fridujo. Έφαγα ό,τι υπήρχε στο ψυγείο.

ĉiu = κάθε, καθένας

• Mi parolis kun ĉiu. Μίλησα με καθέναν.

• Ĉiu lernanto ricevis libron. Κάθε μαθητής πήρε ένα βιβλίο.

ĉia = κάθε είδους

• Estas ĉia manĝaĵo tie. Υπάρχει κάθε είδους φαγητό εκεί.

• Mi ŝatas ĉia muziko. Μου αρέσει κάθε είδους μουσική.

ĉiam = πάντα

• Mi amas vin ĉiam. Σε αγαπώ πάντα.

• Ŝi venas ĉiam malfrue. Αυτή έρχεται πάντα αργά.

ĉie = παντού (τόπος)

• Mi serĉis ĉie. Έψαξα παντού.

• Estas floroj ĉie en la ĝardeno. Υπάρχουν λουλούδια παντού στον κήπο.

ĉiel = με κάθε τρόπο

• Mi helpos vin ĉiel. Θα σε βοηθήσω με κάθε τρόπο.

• Li provis ĉiel, sed malsukcesis. Προσπάθησε με κάθε τρόπο, αλλά απέτυχε.

ĉiom = όλη η ποσότητα

• Li trinkis ĉiom da akvo. Ήπιε όλο το νερό.

• Ni perdis ĉiom da tempo. Χάσαμε όλο τον χρόνο.

ĉial = για κάθε λόγο

• Ŝi ploris ĉial. Αυτή έκλαιγε για κάθε λόγο.

• Ne ĉial vi devas koleri. Δεν χρειάζεται να θυμώνεις για τα πάντα.

ĉies = του καθενός

• Mi respektas ĉies opinion. Σέβομαι τη γνώμη του καθενός.

• Ŝi aŭskultas ĉies rakonton. Ακούει την ιστορία όλων.

Λέξεις Neni-

Οι λέξεις αυτές δείχνουν την ανυπαρξία ή την άρνηση κάποιου προσώπου, πράγματος, τόπου, λόγου, ποσότητας κ.λπ.
Μπορούν να αρνηθούν ολόκληρη την πρόταση μόνες τους.

nenio = τίποτα (πράγμα)

• Mi bezonas nenio. Δεν χρειάζομαι τίποτα.

• Nenio gravas nun. Τίποτα δεν έχει σημασία τώρα.

neniu = κανένας (πρόσωπο)

• Mi vidis neniu. Δεν είδα κανέναν.

• Neniu respondis al mia demando. Κανένας δεν απάντησε στην ερώτησή μου.

nenia = κανενός είδους

• Ni havas nenia interkonsento. Δεν έχουμε κανενός είδους συμφωνία.

• Ŝi montris nenia intereso. Αυτή δεν έδειξε καμία ενδιαφέρον.

neniam = ποτέ (χρόνος)

• Mi neniam forgesos vin. Δεν θα σε ξεχάσω ποτέ.

• Li neniam alvenas ĝustatempe. Αυτός ποτέ δεν έρχεται στην ώρα του.

nenie = πουθενά (τόπος)

• Mi trovis ŝin nenie. Δεν τη βρήκα πουθενά.

• Nenie estas pli bone ol hejme. Πουθενά δεν είναι καλύτερα από το σπίτι.

neniel = με κανέναν τρόπο

• Vi povas neniel kompreni tion. Δεν μπορείς να το καταλάβεις με κανέναν τρόπο.

• Neniel ŝi permesos tion. Με κανέναν τρόπο δεν θα το επιτρέψει.

neniom = καθόλου, καμία ποσότητα

• Li manĝis neniom da pano. Δεν έφαγε καθόλου ψωμί.

• Ni ricevis neniom da mono. Δεν λάβαμε καθόλου χρήματα.

nenial = για κανέναν λόγο (αιτία)

• Vi koleru nenial. Μην θυμώνεις χωρίς κανέναν λόγο.

• Ŝi ploras nenial. Αυτή κλαίει χωρίς αιτία.

nenies = κανενός (κτητικό)

• Tio estas nenies kulpo. Αυτό δεν είναι κανενός φταίξιμο.

• La valizo estas nenies. Η βαλίτσα είναι κανενός.

Δες και εδώ:

Η Γραμματική της Εσπεράντο.

Πίνακας Περιεχομένων Γραμματικής

Τι είναι η Εσπεράντο;

Γιατί να μάθει κανείς Εσπεράντο;