Ουσιαστικά και Επίθετα

Ουσιαστικά

Τα ουσιαστικά (substantivoj) είναι λέξεις που δηλώνουν πράγματα: συγκεκριμένα αντικείμενα, αφηρημένες έννοιες, ανθρώπους, ζώα, φαινόμενα, πράξεις, ποιότητες, είδη, άτομα κ.ά.

Τελειώνουν πάντα σε -o. Δεν υπάρχει γραμματικό γένος.

Παραδείγματα:

• amik-o = φίλος

• amikino = φίλη

• tablo = τραπέζι

• forto = δύναμη

• espero = ελπίδα

• urbo = πόλη

• homo = άνθρωπος

• lernanto = μαθητής

• lernantino = μαθήτρια

• kat-o = γατί

• hundo = σκυλί

• leono = λιοντάρι

• ĉevalo = άλογο

• araneo = αράχνη

• porko = γουρούνι

• tigro = τίγρη

• bovo = βόδι

• elefanto = ελέφαντας

Κλίση των ουσιαστικών

Μετά την κατάληξη -o, μπορούμε να προσθέσουμε:

• -j για πληθυντικό

• -n για αιτιατική

• ή και τα δύο, πάντα με τη σειρά -j πριν το -n

Χρήση ουσιαστικών σε προτάσεις

Τα ουσιαστικά, ή οι φράσεις που περιέχουν ουσιαστικά ως βασική λέξη, μπορεί να παίζουν διαφορετικούς ρόλους:

• Υποκείμενο
  → La bona virino trankviligis sian soifon. (virino = υποκείμενο)

• Αντικείμενο
  → Mi vidas leonon. (leonon = αντικείμενο, αιτιατική)

• Επίκληση
  → Ludoviko, donu al mi panon. (Ludoviko = επίκληση)

• Προσδιορισμός τόπου
  → Sur la fenestro kuŝas krajono kaj plumo. (sur la fenestro = τοπικός προσδιορισμός)

• Συμπλήρωμα κατοχής
  → La dentoj de leono estas akraj. (de leono = γενική, ιδιοκτησία)

• Κατηγορούμενο
  → Mi estas muzikisto. (muzikisto = χαρακτηρισμός του mi)

Λέξεις που λειτουργούν ως ουσιαστικά

Ορισμένες λέξεις χωρίς -o, λειτουργούν συντακτικά ως ουσιαστικά:

• Προσωπικές αντωνυμίες: mi, vi, li

• Απλές Λέξεις Πίνακα (tabelvortoj) με -u, -o: iu, kio, tio, nenio

• Ονόματα γραμμάτων: bo, ĉo, eno

• Αριθμοί: unu, dek, cent, ..

• Η λέξη ambaŭ (και οι δύο, αμφότεροι)

Επίσης, ποσοτικά επιρρήματα όπως multe, iom μπορούν να λειτουργούν ως ουσιαστικά.

Κύρια ονόματα

• Πλήρως εξεσπεραντισμένα κύρια ονόματα τελειώνουν σε -o:

  • Anno, Petro, Teodoro, Mario

• Μη εξεσπεραντισμένα ονόματα συνήθως δεν έχουν -o:

  • Anna, Peter, Theodore Roosevelt, Marie Curie, Deng Xiaoping

Σε τέτοια ονόματα συχνά παραλείπεται το -n της αιτιατικής, ακόμη κι όταν η συντακτική θέση το απαιτεί. (Περισσότερα στην ενότητα για το -n.)

Απόστροφος αντί για -o

Η κατάληξη -o μπορεί να παραληφθεί και να αντικατασταθεί με απόστροφο, αλλά όχι όταν ακολουθούν -j ή -n:

• hund’ = hundo, saĝ’ = saĝo, am’ = amo, kur’ = kuro, Jokoham’ = Jokohamo

Ο τονισμός της λέξης δεν επηρεάζεται από την απόστροφο. Η λέξη τονίζεται σαν να υπήρχε η κατάληξη.

Επίθετα

Τα επίθετα (adjektivoj) εκφράζουν ιδιότητες, χαρακτηριστικά, σχέσεις, ιδιοκτησία κ.ά. Τα επίθετα λήγουν πάντα σε -a.

Παραδείγματα:

• longa = με πολύ μήκος

• ruĝa = κόκκινος (με την ιδιότητα του κόκκινου)

• bona = καλός (με την ποιότητα του καλού)

• inteligenta = έξυπνος

• homa = σχετικός με ανθρώπους

• malaperinta = που έχει ήδη εξαφανιστεί

Οι κτητικές αντωνυμίες (mia, via κ.ά.), οι τακτικοί αριθμοί (dua, tria κ.ά.) και οι μετοχές λειτουργούν σαν επίθετα.

Κλίση επιθέτων

Μετά το -a μπορούν να προστεθούν:

• -j για πληθυντικό

• -n για αιτιατική

• ή και τα δύο, πάντα με τη σειρά -j πριν το -n

Χρήση επιθέτων

1. Περιγραφή ουσιαστικών

Επιθετικοί προσδιορισμοί:
Τοποθετούνται συνήθως πριν το ουσιαστικό, αλλά μπορούν να μπουν και μετά για λόγους έμφασης.

• granda domo (ένα μεγάλο σπίτι)

• la tago longa, la longa tago (η μέρα η μακριά, η μακριά μέρα)

• fama Franca verkisto, fama verkisto Franca (ένας διάσημος Γάλλος συγγραφέας, ένας διάσημος συγγραφέας Γάλλος)

• Lingvo Internacia (Γλώσσα διεθνής)

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί:
Περιγράφουν το υποκείμενο, ή αντικείμενο μέσω ρήματος (esti, iĝi, fariĝi, fari):

• La domo estas granda. (Το σπίτι είναι μεγάλο)

• Tiuj ĉi verkistoj iam iĝos famaj. (Αυτοί οι συγγραφείς κάποτε θα γίνουν διάσημοι)

• Mi farbis mian domon blanka. (Βάφω το σπίτι μου -ώστε να γίνει- λευκό)

2. Περιγραφή άλλων λέξεων

Τα επίθετα μπορούν να περιγράψουν και άλλα λεξίδια που λειτουργούν σαν ουσιαστικά, για παράδειγμα αντωνυμίες:

• Mi estas feliĉa. (Είμαι ευτυχισμένος)

• Tiu estas mia. (Εκείνος-η-ο είναι δικός μου)

• Tio estas bona. (Εκείνο είναι καλό)

• Ili fariĝis koleraj. (Αυτοί θύμωσαν - έγιναν θυμωμένοι)

• Ambaŭ ŝajnis dormantaj. (Και οι δύο φαινόντουσαν να κοιμούνται)

3. Ουσιαστικοποίηση επιθέτων

Όταν είναι φανερό από το πλαίσιο της πρότασης / συζήτησης ποιό ουσιαστικό εννοείται, τότε μπορούμε να το παραλείψουμε:

• la plej belega [palaco] το πιο όμορφο [παλάτι]

• alian [supon] άλλη [σούπα]

• malmultaj [homoj] λίγα [άτομα]

• saman [aferon] ίδιο [πράγμα]

• la dua [horo] τη δεύτερη [ώρα]

• la Francan [lingvon] τη γαλλική [γλώσσα] κ.ά.

Λέξεις που λειτουργούν σαν επίθετα

Κάποιες λέξεις χωρίς κατάληξη -a λειτουργούν σαν επίθετα:

• Απλές Λέξεις Πίνακα (tabelvortoj) με -a, -u, -es: tia, iu, ies

• ambaŭ

• αριθμοί: unu, du, tri

Παραδείγματα:

• Tiun straton mi neniam vidis antaŭe. Δεν έχω ξαναδεί ποτέ αυτόν τον δρόμο.

• Mi korektis ambaŭ erarojn. Διόρθωσα και τα δύο λάθη.

• Tie loĝas du Hungaroj kaj tri Kanadanoj. Δύο Ούγγροι και τρεις Καναδοί ζουν εκεί.

Βαθμοί Σύγκρισης

Οι βαθμοί σύγκρισης (komparacio) είναι δύο:

Συγκριτικός

Ο Συγκριτικός (komparativo) σχηματίζεται με τη χρήση των λέξεων pli και ol:

• pli (πιο) → pli bela = πιο όμορφη, και η σύγκριση εκφράζεται με ol (από, παρά)

  • → ŝi estas pli alta ol mi = είναι ψηλότερη από μένα.

Υπερθετικός

Ο υπερθετικός (superlativo) σχηματίζεται με τη χρήση των λέξεων plej και el:

• plej (πιο πολύ, υπέρτατος βαθμός): → la plej bela = η πιο όμορφη

Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί το el (από):

• → ŝi estas la plej alta el ĉiuj = είναι η πιό ψηλή από όλους.

Δες και εδώ:

Η Γραμματική της Εσπεράντο.

Πίνακας Περιεχομένων Γραμματικής

Τι είναι η Εσπεράντο;

Γιατί να μάθει κανείς Εσπεράντο;